De ganzenproblematiek is uitermate complex. In Noord-Holland broeden te veel ganzen, waardoor de schade die ze veroorzaken te hoog is. De Faunabeheereenheid Noord-Holland zoekt met betrokken partijen naar oplossingen. Onze aanpak: rust voor overwinterende ganzen, populatiebeheer van ganzen die hier broeden.
Nederland is een ganzenland bij uitstek. Vooral de populatie broedende grauwe ganzen die hier het hele jaar verblijven zit in de lift. In Noord-Holland worden in de zomer meer dan 150.000 ganzen geteld, vier keer zoveel als rond de eeuwwisseling. Vanaf oktober komen daar de overwinterende ganzen bij. Nederland is ideaal voor hen, een hotel met sterrenrestaurant. De ganzen eten eiwitrijk gras op agrarische graslanden, terwijl ze broeden in waterrijke natuurgebieden.
Dat ganzen maatschappelijke schade veroorzaken, staat buiten kijf. Ze eten gras op dat bestemd is voor koeien, laten ganzenpoep achter en vertrappen graslanden. Gewassen zoals sla en broccoli die ganzen aanvreten worden onverkoopbaar. De provincie Noord-Holland keerde in 2021 bijna 10 miljoen euro schade uit aan agrariërs. Recreatieplassen raken daarnaast ongeschikt door ganzenpoep en de vliegveiligheid komt in het geding, net als de kwaliteit van natuurgebieden. Ganzen vernielen riet- en watervegetaties, zeker als ze massaal aanwezig zijn tijdens de ruiperiode. Dit gaat ten koste van broedende rietvogels.
De provincie Noord-Holland wil de schade aan de landbouw en de natuur fors reduceren. Alle betrokken partijen – overheden, landbouw, grondeigenaren, natuurbescherming – zijn het erover eens dat extra maatregelen nodig zijn om ganzenschade te beperken. Met deze partijen zoekt de Faunabeheereenheid Noord-Holland naar oplossingen. In 2021 verscheen daarvoor het Faunabeheerplan Ganzen 2021-2024.
Eenvoudig is het dilemma niet. De provincie bepaalt de kaders en daarbinnen maakt de Faunabeheereenheid een beheerplan. Het plan zet stevig in op preventieve maatregelen, zoals het verjagen van ganzen op agrarische gronden en het robuuster maken van natuurgebieden. Hierbij wordt naast de traditionele methodes, zoals linten, poppen en lasers, ook ‘ondersteunend afschot’ toegepast. Niet met als doel om grote aantallen ganzen te doden, maar om te voorkomen dat ganzen de verjaagmiddelen als ongevaarlijk gaan ervaren. Probleem is dat de ganzenpopulatie nu zo groot is dat ze ergens moeten eten en alleen preventieve maatregelen niet genoeg zijn.
Populatiereductie, oftewel het doden van grote aantallen ganzen, is in ons dichtbevolkte land onontkoombaar om de schade te beperken. Deze aanpak geldt niet voor de overwinterende ganzen. Nederland heeft voor deze ganzen een internationale verantwoordelijkheid en verplichting. Een groot deel van de totale internationale populatie overwintert immers in ons land. De provincie wijst voor deze ganzen speciale rust- en foerageergebieden aan waar ze van oktober tot het voorjaar niet bejaagd worden. Verjagen is in enkele gevallen wel toegestaan. Ganzen mogen hierbij niet worden gedood.
In Noord-Holland worden gemiddeld 73.500 ganzen per jaar gedood. Dankzij de populatiereductie door wildbeheereenheden groeit de ganzenpopulatie niet meer, maar een verdere afname is nog altijd nodig. De Faunabeheereenheid Noord-Holland wil de komende beheerperiode met minder ingrijpen betere resultaten boeken. Daarvoor laat de beheereenheid zich adviseren door ganzenwetenschappers, onder meer van Sovon Vogelonderzoek Nederland, Wageningen Universiteit en het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW). Tot nu toe vindt populatiebeheer vooral plaats in de zomermaanden. Dat is eigenlijk te laat, omdat de ganzen dan al jongen hebben en met name jonge ganzen worden geschoten. Effectiever is om de volwassen ganzen eerder te doden, namelijk al in het vroege voorjaar voordat ze eieren leggen.
Op het ogenblik loopt een pilot waarbij beroepsjagers in maart en april ganzen doden. Dat doen ze op de oevers van wateren waar ganzen broeden. Ook later in het seizoen, wanneer ganzen bij elkaar op open water ruien, worden grote groepen gevangen en gedood. Dit kan omdat de ganzen dan hun verenkleed vervangen en niet weg kunnen vliegen. Terreinbeheerders als Staatsbosbeheer, Landschap Noord-Holland en Natuurmonumenten ondersteunen de methode. Wetenschappers volgen de pilot op de voet en zullen vaststellen of de aanpak het gewenste resultaat oplevert. Faunabeheereenheid Noord-Holland hoopt op deze manier te zorgen voor meer maatwerk. Door te focussen op enkele waterrijke natuurgebieden hoeven straks wellicht minder ganzen te worden gedood terwijl de schade aan de landbouw en de natuur sterk afneemt.
